Skip to main content

'Εριχ Φρομ – Η καταστολή της κριτικής σκέψης

Ο ψευδοχαρακτήρας πού προσλαμβάνει η νόηση γίνεται καλύτερα κατανοητός από το ψευδοχαρακτήρα της βούλησης και των αισθημάτων. Είναι κατά συνέπεια προτιμότερο να αρχίσουμε το θέμα μας εξετάζοντας τις διαφορές ανάμεσα στη γνήσια νόηση και στην ψεύτικη νόηση.

Ας υποθέσουμε πώς βρισκόμαστε σ'ένα νησί όπου υπάρχουν ψαράδες και θερινοί επισκέπτες από την πόλη. Θέλουμε να μάθουμε τί καιρό κάνει και ρωτάμε έναν ψαρά και δύο επισκέπτες πού ξέρουμε πώς άκουσαν το ραδιοφωνικό μετεωρολογικό δελτίο. Ο ψαράς, με τη μακρόχρονη πείρα του και το ιδιαίτερο ενδιαφέρον πού έχει για το πρόβλημα τού καιρού, θα αρχίσει να σκέφτεται, καθώς δεν είχε ασχοληθεί με το θέμα πριν τον ρωτήσουμε.

Ξέροντας τη διεύθυνση τού ανέμου, τη θερμοκρασία, την υγρασία και διάφορα άλλα στοιχεία χρήσιμα για την πρόγνωση τού καιρού, θα ζυγίσει τούς διάφορους παράγοντας ανάλογα με την αντίστοιχη σπουδαιότητά τους και θα καταλήξει σε μια λίγο-πολύ οριστική κρίση. Θα θυμάται φυσικά το μετεωρολογικό δελτίο και θα το επικαλεστεί ενισχυτικό ή όχι της γνώμης του. Αν δεν είναι ενισχυτικό, θα είναι προσεχτικός ως προς τούς διάφορους λόγους πού θα στηρίξει τη σκέψη του. 'Όμως αυτό πού θα πει, και αυτό είναι το ουσιώδες, είναι δική του γνώμη, το αποτέλεσμα της σκέψης του.

Ο πρώτος από τούς δύο επισκέπτες είναι ένας άνθρωπος, ο όποιος, όταν ρωτήσαμε τη γνώμη του, ήξερε πώς δε γνωρίζει πολλά πράγματα σχετικά με τον καιρό, ούτε και νοιώθει πώς έχει υποχρέωση να ξέρει. Μπορεί να απαντήσει απλά «δεν μπορώ να κρίνω. Το μόνο πού ξέρω είναι πώς το ραδιόφωνο είπε το και το».

Ο άλλος πού ρωτάμε είναι διαφορετικός τύπος. Πιστεύει πώς ξέρει πολλά πράγματα σχετικά με τον καιρό, ενώ στην πραγματικότητα ξέρει πολύ λίγα. Είναι από τα πρόσωπα πού νομίζουν πώς πρέπει να απαντούν σε κάθε ερώτημα. Σκέφτεται για ένα λεπτό και ύστερα λέει τη γνώμη «του», πού στην πραγματικότητα είναι αυτά πού είπε το ραδιόφωνο. Κι όταν ρωτηθεί πού στηρίζει αυτή τη γνώμη, απαντά πώς αυτό είναι το συμπέρασμα σύμφωνα με τη διεύθυνση τού ανέμου, τη θερμοκρασία και την υγρασία.

Η συμπεριφορά αυτού τού ανθρώπου, όπως τη βλέπουμε εξωτερικά, είναι ίδια με κείνη τού ψαρά. 'Αν όμως την αναλύσουμε προσεχτικότερα γίνεται φανερό πώς άκουσε την πρόγνωση τού ραδιοφώνου και την υιοθέτησε. Νοιώθοντας όμως υποχρεωμένος να ακούσει τη γνώμη μας σχετικά, ξεχνά και απλώς επαναλαμβάνει την έγκυρη γνώμη κάποιου άλλου και πιστεύει πώς στη γνώμη αυτή κατέληξε με τη δική του σκέψη. Φαντάζεται πώς οι λόγοι πού μας ανέφερε ήταν εκείνοι πού τού επέτρεψαν να διαμορφώσει αυτή τη γνώμη, αν όμως εξετάσουμε αυτούς τούς λόγους διαπιστώνουμε πώς προφανώς δε θα τον οδηγούσαν σ’ αυτό το συμπέρασμα σχετικά με τον καιρό αν δεν είχε σχηματίσει γνώμη εκ των προτέρων.

Ουσιαστικά είναι ψεύτικοι λόγοι, πού προορισμό έχουν να κάνουν τη γνώμη του να φαίνεται σαν απόρροια της σκέψης του. 'Έχει την αυταπάτη πώς διαμόρφωσε δική του γνώμη, στην πραγματικότητα όμως υιοθέτησε τη γνώμη μιας έγκυρης πηγής, χωρίς να αντιληφθεί τη διαδικασία αυτή. Πιθανόν να αποδειχτεί αλήθεια ότι είπε σχετικά με τον καιρό και να διαψευστεί ο ψαράς, αλλά στην περίπτωση αυτή δε θα είναι ή γνώμη «του» πού θα αποδειχτεί σωστή, έστω και αν ο ψαράς έπεσε έξω σχετικά με τη «δική του» γνώμη.

Το ίδιο φαινόμενο μπορεί να παρατηρηθεί αν μελετήσουμε τη γνώμη των ανθρώπων σχετικά με ορισμένα θέματα, π. χ. την πολιτική. Ρωτήστε ένα μέσο αναγνώστη εφημερίδας τί φρονεί για ένα ορισμένο πολιτικό θέμα. Θα σας δώσει σα γνώμη «του» έναν λίγο -πολύ ακριβή απολογισμό των όσων έχει διαβάσει, παρ’ όλα αυτά όμως — και αυτό είναι το σημαντικό — πιστεύει πώς αυτό πού είπε είναι απόρροια της δικής του σκέψης. Αν είναι μέλος μιας μικρής κοινότητας, όπου οι πολιτικές απόψεις μεταδίνονται από τον πατέρα στο παιδί, η «δική του» γνώμη μπορεί να ελέγχεται σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό απ’ όσο αυτός θα μπορούσε να φανταστεί σε μια δοσμένη στιγμή, από τη λανθάνουσα εξουσία ενός αυστηρού πατέρα.

H γνώμη ενός άλλου αναγνώστη μπορεί να είναι απόρροια της σύγχυσης- μιας στιγμής, τού φόβου μήπως φανεί απληροφόρητος και γι’ αυτό ή «σκέψη» είναι ή πρόσοψη ουσιαστικά, και όχι απόρροια φυσικού συνδυασμού εμπειρίας, επιθυμίας και γνώσεων. Το ίδιο φαινόμενο συναντιέται και στις αισθητικές κρίσεις. Το μέσο πρόσωπο πού επισκέπτεται ένα μουσείο και παρατηρεί έναν πίνακα διάσημου ζωγράφου, ας πούμε τού Ρέμπραντ, κρίνει πώς o πίνακας είναι ωραίος και προκαλεί εντύπωση. Αν αναλύσουμε την κρίση του, διαπιστώνουμε πώς o πίνακας δεν τού προκαλεί καμιά ιδιαίτερη εσωτερική αντίδραση, αλλά φρονεί πώς είναι ωραίος γιατί ξέρει πώς θα πρέπει να φρονεί πώς είναι ωραίος.

Το ίδιο φαινόμενο παρατηρείται επίσης σχετικά με την κρίση των ανθρώπων για τη μουσική, καθώς και σχετικά με τον τρόπο πού συλλαμβάνουν τις εικόνες. Πολλά πρόσωπα πού βλέπουν ένα περίφημο τοπίο, ουσιαστικά αναπαράγουν στη μνήμη τους εικόνες πού έχουν δει πολλές φορές, ας πούμε σε καρτ – ποστάλ, και ενώ πιστεύουν πώς «είδαν» το τοπίο, έχουν μπροστά στα μάτια τους τις εικόνες αυτές. Ή όταν είναι παρόντες σ’ ένα ατύχημα, βλέπουν ή ακούν τα γεγονότα όπως θα τα ήθελαν σε ένα ρεπορτάζ εφημερίδας. Στην πραγματικότητα, για πολλούς ανθρώπους μια εμπειρία πού γνώρισαν, ένα καλλιτεχνικό γεγονός ή μια συγκέντρωση στην όποια παραβρέθηκαν, παίρνει γι’ αυτούς τη διάσταση τού πραγματικού μόνο αφού διαβάσουν τα σχετικά στην εφημερίδα.

Η καταστολή της κριτικής σκέψης αρχίζει συνήθως από πολύ νωρίς. Ένα πεντάχρονο κοριτσάκι, π.χ., μπορεί να αντιληφθεί την ειλικρίνεια της μητέρας του είτε διαπιστώνοντες με οξυδέρκεια πώς, ενώ ή μητέρα μίλα συνέχεια για Αγάπη και φιλία, στην πραγματικότητα είναι ψυχρή και εγωίστρια, είτε με πιο ώμο τρόπο, παρατηρώντας πώς ή μητέρα του, ενώ διακηρύσσει συνέχεια την άμεμπτη ηθική της, τα έχει φτιάξει με άλλον. Το παιδί αισθάνεται τη διαφορά. Το αίσθημά του για τη δικαιοσύνη και την αλήθεια πληγώνεται και ακόμη, όντας εξαρτημένο από τη μητέρα του, ή όποια δε θα επέτρεπε κανένα είδος κριτικής, και έχοντας, ας πούμε, άβουλο πατέρα, στον όποιο δε θα μπορούσε να στηριχτεί, το παιδί αναγκάζεται να καταστείλει την κριτική του ικανότητα. Πολύ σύντομα δε θα παρατηρεί την ανειλικρίνεια ή την απιστία της μητέρας του. Θα χάσει την Ικανότητα να σκέφτεται κριτικά, αφού θα φαίνεται πώς είναι όχι μόνο άσκοπο αλλά και επικίνδυνο να τη διατηρεί οξυμένη. Από το άλλο μέρος στο παιδί εντυπώνεται o κανόνας πώς θα πρέπει να πιστεύει ότι ή μητέρα του είναι ειλικρινής και καθωσπρέπει και ότι ό γάμος των γονέων του ήταν πετυχημένος και θα είναι πρόθυμο να αποδεχτεί την Ιδέα αυτή σα να ήταν δική του.

Σε όλα αυτά τα παραδείγματα της ψευδοσκέψης το πρόβλημα είναι κατά πόσο η διαμορφωνόμενη γνώμη είναι απόρροια της σκέψης τού ατόμου, δηλαδή της δικής του δραστηριότητας. Το πρόβλημα δεν είναι αν είναι ή όχι σωστό το περιεχόμενο της γνώμης. 'Όπως ήδη αναφέρθηκε στην περίπτωση τού ψαρά πού προλέγει τον καιρό, ή γνώμη «του» μπορεί να είναι σφαλερή, και η γνώμη εκείνου πού επαναλαμβάνει αυτά πού του έβαλαν στο μυαλό του να είναι σωστή.

Η ψευδοσκέψη μπορεί επίσης να ευσταθεί και να στηρίζεται στη λογική. Ο ψευδοχαρακτήρας της δεν εμφανίζεται σε άλογα στοιχεία. Το θέμα αυτό μπορεί να μελετηθεί στις αιτιολογήσεις πού τείνουν να στηρίξουν ένα αίσθημα ή μια ενέργεια σε λογικά και ρεαλιστικά βάθρα, μολονότι καθορίζεται από παράλογους και υποκειμενικούς παράγοντες. Η αιτιολόγηση μπορεί να αντιφάσκει στα γεγονότα ή στους κανόνες της λογικής σκέψης. Συνήθως όμως είναι αυτή καθαυτή λογική. Στην περίπτωση αυτή ο παραλογισμός της βρίσκεται μόνο στο γεγονός πώς δεν είναι το πραγματικό κίνητρο της δράσης πού ισχυρίζεται πώς προκάλεσε.

Από το βιβλίο του Εριχ Φρομ «ο φόβος μπροστά στην ελευθερία»

Πηγή:


Αν και ζούμε ίσως την μεγαλύτερη επιχείρηση προπαγάνδας των συστημικών ΜΜΕ από την εποχή της χούντας, οι περισσότεροι Έλληνες συνεχίζουμε να ενημερωνόμαστε από την τηλεόραση και τα δελτία ειδήσεων των μεγαλύτερων καναλιών και εφημερίδων. Και το καταπληκτικό είναι ότι, όπως πολύ εύστοχα είχε πει ο Νίκος Κοτζιάς, οι περισσότεροι Έλληνες αναπαράγουν τις ειδήσεις των mainstream media παρόλο που δεν τις πιστεύουν!

Παραδόξως, άκουσα τους προβληματισμούς των Μπαντιού και Κοτζιά μέσα από συνεντεύξεις και παρουσίες τους στην τηλεόραση. Διότι η συσκευή προπαγάνδας έχει μερικές φορές και καλά πράγματα για να δεις και να ακούσεις. Παραδόξως, υποστηρίζω ότι πρέπει να βλέπουμε τις ειδήσεις των καλοπληρωμένων μεγαλοδημοσιογράφων και τις στημένες τηλεοπτικές τους εκπομπές, όχι βέβαια για να αναπαράγουμε αυτά που λένε, αλλά για να εκπαιδευτούμε ώστε να ξεσκεπάζουμε τα ψέματα, τις υπερβολές και τις αντιφάσεις τους. Και δεν χρειάζεται κανείς να είναι ιδιαίτερα έξυπνος για να το κάνει. Απλά χρειάζεται να επιστρατεύσει την κοινή λογική και να επαναφέρει την κριτική σκέψη. Διότι με τη βοήθεια της κριτικής σκέψης που σήμερα είναι σχεδόν νεκρή, θα καταλάβουμε ότι αυτός ο κυνικός πραγματισμός είναι μια τρέλα, ότι ο ψευδοορθολογισμός τους είναι όντως ψεύτικος και στην ουσία πρόκειται για παραλογισμό. Έτσι θα αρχίσουμε τον πόλεμο ενάντια στο "1984" που ζούμε σήμερα.


Διαβάστε ακόμα:

Comments

Popular posts from this blog

Oct. 7 Reports Implode: Beheaded Babies, NY Times Scandal, & More

Glenn Greenwald    

Israel’s Descent Into Madness & the Holocaust Comparison

BreakThrough News   Rania Khalek was joined by Tarik Cyril Amar, a historian from Germany and associate professor at Koc University in Istanbul, to discuss Israel’s descent into genocidal fascism. Prof. Amar addresses whether it’s useful to make Holocaust and Nazi comparisons and the real reason behind the West’s unshakeable loyalty attitude when it comes to Israel’s barbarism.   

Zionist and US imperialist criminals are about to grab the natural gas off shore Gaza

globinfo freexchange   As the genocide against Palestinians of Gaza is about to be completed with an act of unprecedented brutality by the Zionists and butcher Netanyahu through the bombardment of about 1.4 million civilians in Rafah, it seems that they have already set their next primary goal. Which, in short, is to grab the natural gas resources off shore Gaza, together with their US imperialist buddies whose contribution to the genocide has been undoubtedly critical.     As already reported , in 2007, Hamas came to power and Israel launched an offensive on Gaza Strip, leaving behind 1,400 dead Palestinians, but taking with it the gas fields. Within a year, Israel announced the discovery of the Leviathan natural gas field, which did include Gaza's riches, valued at 453 billion dollars. But Gazans have been denied around 47 billion dollars in revenue. As for Tel Aviv, it's gunning to become a new hub. At that moment in time, that is 2022, Russian oil and gas were sanctioned.

Neocon Queen Victoria Nuland Ends Her Reign: Exposing a Catastrophic Career

Glenn Greenwald    

Τυχαία γεγονότα στην τριτοκοσμική μπανανία των Βαλκανίων

failed evolution   1) Συμβαίνει το μεγαλύτερο σιδηροδρομικό δυστύχημα στην ιστορία της χώρας. 2) Γίνεται αστραπιαία επιχείρηση μοντάζ των συνομιλιών του σταθμάρχη από μηχανισμό του καθεστώτος, πριν ακόμα φτάσει στα χέρια των αρχών, προκειμένου να αποδοθεί η τραγωδία αποκλειστικά σε ανθρώπινο λάθος και να βγουν από το κάδρο οι πολιτικές ευθύνες ανώτατων κυβερνητικών αξιωματούχων. 3) Αναπαράγεται το παραποιημένο υλικό αστραπιαία από ναυαρχίδα της καθεστωτικής προπαγάνδας. 4) Τοποθετείται επικεφαλής στην επιτροπή-παρωδία πρωτοπαλίκαρο του καθεστώτος Μητσοτάκη που εργάζονταν παλιά στην ίδια αυτή ναυαρχίδα. 5) Η επιτροπή κλείνει άρον-άρον την υπόθεση αποκλείοντας ουσιώδεις μάρτυρες που είχαν προειδοποιήσει επανειλημμένα τον αρμόδιο υπουργό για τον κίνδυνο μεγάλου δυστυχήματος. Σταματάει έτσι και η όποια σε βάθος διερεύνηση για την τσιμεντοποίηση του χώρου και την απόπειρα συγκάλυψης της τραγωδίας.  

Το σκάσιμο της φούσκας Μητσοτάκη με νέα επίσημη χρεοκοπία και οριστικό τέλος της μεταπολίτευσης

του system failure   Τα αποτελέσματα των εκλογών της 25ης Ιουνίου ήταν λίγο-πολύ αναμενόμενα όσον αφορά τις πρώτες θέσεις με βάση και τα αποτελέσματα της πρώτης κάλπης του Μαίου. Αν συμπεριλάβουμε και το ποσοστό της αναμενόμενης αποχής, δεν μας έδωσαν κάποια ιδιαίτερη έκπληξη. Αυτό όμως που φαίνεται να αιφνιδίασε ακόμα και το συστημικό κατεστημένο, είναι η είσοδος των δύο υπερσυντηρητικών, ακροδεξιών κομμάτων Νίκη και Σπαρτιάτες, με το τελευταίο να έχει ξεκάθαρες διασυνδέσεις με τον πρώην Χρυσαυγίτη, Ηλία Κασιδιάρη. Παρά τη μεγάλη νίκη Μητσοτάκη, οι μιντιακοί ινστρούχτορες της καθεστωτικής προπαγάνδας εμφανίστηκαν σε γενικές γραμμές "μουδιασμένοι" και αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι το συστημικό κατεστημένο (δηλαδή τα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα που ελέγχουν και το σύνολο των μεγάλων ΜΜΕ πανελλαδικής εμβέλειας), πέτυχε μόνο έναν από τους τέσσερις μεγάλους στόχους που είχε θέσει εξ'αρχής. Μιλώντας με ποδοσφαιρικούς όρους, ουσιαστικά έχασε με σκορ 3-1.   Ο μεγάλος στόχος πο

The Shadowy, Intelligence-Linked Group Driving the US Towards War With Iran

"United Against Nuclear Iran does not miss an opportunity to try to bring the United States closer to a military conflict with Iran. And on the other side of the equation, they also have worked very hard to oppose efforts to de-escalate the U.S.-Iran relationship."   by Alan Macleod   Part 7 - A Lesson From History   The history of Iran has been intimately intertwined with the United States since at least 1953 when Washington orchestrated a successful coup against Prime Minister Mohammad Mosaddegh. Mosaddegh had refused U.S. demands to stamp out Communist influences in his country and had nationalized the nation’s oil. The U.S. installed Shah Mohammad Reza Pahlavi as a puppet ruler. An unpopular and authoritarian ruler, the Shah was overthrown in the Revolution of 1979. Since then, it has become a target for regime change, and its nuclear program is something of an obsession in the West. Often orchestrated by UANI officials while they were in government, the U.S. has carried

How the CIA oversees the Ukraine proxy war on Russia

Geopolitical Economy Report   Several reports in mainstream US media outlets show how the CIA has helped to direct the proxy war against Russia in Ukraine, and played a role in causing the conflict in the first place. Ben Norton examines the evidence.   Related: Confirmed: US imperialists wanted to drag Russia into a war with Ukraine since at least 2019

The Invasion of Gaza's Resources Begins: Jared Kushner, the EU, Egypt & US

Richard Medhurst   Jared Kushner, Donald Trump's son in law who previously tried to steal land in the Middle East from Arabs has said that Israel should empty the Gaza strip of civilians. He said that " Gaza's waterfront property could be very valuable ". He then proceeded to suggest ethnic cleansing: " move the people out and clean it [Gaza] up " Simultaneously, the transfer of billions of dollars from the European Union (7.4b EUR), the International Monetery Fund ($8b) and the United Arab Emirates ($32b) to Egypt: an attempt to buy Sisi's silence perhaps? The United States is also shipping 1000 troops and a firm "Fogbow", owned by a former CIA officer and USMC veteran, in order to build a pier in Gaza. These events do not seem like a coincidence. Medhurst explains why this relates to theft of gas and building of a canal in Gaza.   Related: Zionist and US imperialist criminals are about to grab the natural gas off shore Gaza

Israel Carries Out Most Sadistic Massacre, Opens Fire On Gaza Aid Convoy

Richard Medhurst